Προσωπικές ανησυχίες: Οι τεταμένες σχέσεις μεταξύ της Γερμανίας και της Ελλάδας
“Γεννήθηκα στο Μόναχο, μεγάλωσα στην Αθήνα και νιώθω και τις δύο χώρες πατρίδες μου“, λέει η Αριάδνη. “Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών, δυστυχώς, όξυνε τον τόνο του διαλόγου μεταξύ της Γερμανίας και της Ελλάδας καθώς και την εικόνα της κάθε χώρας στα μάτια της άλλης. Οι πολιτικοί και τα ΜΜΕ καλλιέργησαν με τους λόγους και τα κείμενά τους ένα εχθρικό τρόπο σκέψης στην κοινή γνώμη των δὐο χωρών. Με αυτό τον τρόπο οδήγησαν τις τελευταίες σε αποξένωση και, ακόμα χειρότερα, έφεραν τα εκκρεμή ζητήματα μεταξύ των πρώην εχθρών στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στην επιφάνεια. Σε αυτό το πλαίσιο, τα ΜΜΕ και οι πολιτικοί συχνά παραμέλησαν να επισημάνουν τα πιο ευχάριστα κεφάλαια στην κοινή ιστορία της Γερμανίας και της Ελλάδας“.

Η Ελλάδα ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που φιλοξένησε τον πρώτο Γερμανὀ καγκελάριο μετά τους δύο πολέμους. Περαιτέρω, έκανε παραχωρήσεις προς όφελος της Γερμανίας κατά την διάρκεια της εξέτασης των εγκλημάτων πολέμου με αρκετές χειρονομίες, όπως με την υπογραφή της συμφωνίας του Λονδίνου του 1953 και την ενεργή υποστήριξη της γερμανικής συμμετοχής στο ΝΑΤΟ. Στον πολιτιστικό τομέα, το κίνημα του φιλελληνισμού που ξεκίνησαν αμερικανοί και ευρωπαίοι διανοούμενοι συνέβαλε ουσιαστικά στη διαμόρφωση του νέου ελληνικού κράτους. Σε αυτό το πλαίσιο, πολλοί Γερμανοί διανοούμενοι υπήρξαν ένα σημαντικό μέρος της πολιτιστικής γέφυρας που συνέδεσε το νέο ελληνικό κράτος του 1829 με τους ανθρώπους και τις χώρες του χριστιανικού κόσμου.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω γεγονότα και την εξέλιξη των ελληνογερμανικών σχέσεων σήμερα, η Αριάδνη παρατήρησε ότι και οι δύο χώρες έχουν δείξει τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν μια δυσλειτουργική πολιτική επικοινωνίας. Με βάση αυτή την διαπίστωση, θεσμικά όργανα όπως το Ελληνογερμανικό Ίδρυμα Νεολαίας (ΕΓΙΝ) έχουν την ισχύ να υποστηρίξουν στοχευμένα τη φροντίδα και την εναρμόνιση των διμερών σχέσεων.

Την ακριβή φύση αυτής της συμβολής του ΕΓΙΝ την εξέτασε η Αριάδνη στη διατριβή της. Έναυσμα για τη μελέτη του ΕΓΙΝ ήταν η ανακοίνωση της πρόθεσης ίδρυσής του στη συμφωνία του Μεγάλου Συνασπισμού της Γερμανίας το 2013 καθώς και το προσωπικό ενδιαφέρον της Αριάδνης. “Προσωπικά μπόρεσα μέσω σχολικών ανταλλαγών στην Τουρκία και στη Γερμανία, καθώς και αργότερα στις σπουδές μου στη Σκωτία και την Ισπανία να γνωρίσω και να συναναστραφώ πολλούς διαφορετικούς πολιτισμούς και νοοτροπίες. Κατά την άποψή μου, ο διάλογος μεταξύ των εθνών ξεκινά με τον διάλογο μεταξύ των πολιτών τους. Η άμεση επαφή με τους πολίτες μιας ξένης χώρας συμβάλλει αποφασιστικά στην εξέλιξη μιας μακροπρόθεσμα σταθερής και λιγότερο προκατειλημμένης αντίληψης για αυτή την χώρα“.

Η δομή και τα αποτελέσματα της έρευνας
Στην εργασία της η Αριάδνη εξέτασε πρώτα την ανάπτυξη των ελληνογερμανικών σχέσεων μέχρι σήμερα και στη συνέχεια εστίασε στα οφέλη διεθνών προγραμμάτων ανταλλαγής νέων για τη διατήρηση της αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ των συμμετεχόντων και των χωρών καταγωγής τους. Στο πλαίσιο αυτό, μίλησε με έξι υπεύθυνους και στις δύο χώρες για την λήψη αποφάσεων και την εκτέλεση αυτών των αποφάσεων γύρω από την ίδρυση και τον ορισμό της αποστολής του ΕΓΙΝ.

Τα αποτελέσματα της εργασίας αυτής παρουσιάζουν σε ένα πρώτο βήμα πώς κάθε ερωτώμενος και κάθε ερωτώμενη αντιλαμβάνεται την ανάπτυξη των ελληνογερμανικών σχέσεων μέχρι το σημείο καμπής που προκάλεσε η οικονομική κρίση. Σε ένα δεύτερο βήμα, οι ερωτήσεις γίνονται πιο συγκεκριμένες και απευθύνονται στην συγκεκριμένη φύση της απόδοσης και της συνεισφορἀς του ΕΓΙΝ για την μελλοντική εναρμόνιση αυτών των σχέσεων.

Και οι έξι ερωτηθέντες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το ΕΓΙΝ μπορεί να προσφέρει μια μακροχρόνια και βιώσιμη συμβολή στη διατήρηση των ελληνογερμανικών σχέσεων μέσω της προώθησης των διμερών συναντήσεων νέων ανθρώπων. Ειδικά στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης όλοι οι ερωτηθέντες αναγνωρίζουν την ισχύ του ΕΓΙΝ για την ανάπτυξη μιας θετικής εικόνας της Γερμανίας στην Ελλάδα και το αντίστροφο. Μέσω της προώθησης των ανταλλαγών και συναντήσεων μεταξύ των νεαρών ενηλίκων, αυτό το ίδρυμα μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην επικοινωνία και την ανταλλαγή των αξιών της κάθε χώρας, στη μείωση των στερεοτύπων και ως εκ τούτου στην προώθηση της αμοιβαίας κατανόησης, της προσέγγισης και της συμφιλίωσης.

Ωστόσο, όλοι οι ερωτηθέντες τονίζουν την περιορισμένη απόδοση του ΕΓΙΝ στην καλλιέργεια των βραχυπρόθεσμων αλλαγών στις ελληνογερμανικές σχέσεις. Η υπαρξιακή κρίση της Ελλάδας υπογραμμίζει την ανάγκη της χώρας για επείγουσες αλλάγες στις δομές της διοίκησης του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα της. Για να επιτευχθεί μια εναρμόνιση των λειτουργιών του ελληνικού κράτους και των σχέσεών του με άλλα κράτη χρειάζονται πολύ περισσότεροι οργανισμοί και ιδρύματα από ότι ένα ΕΓΙΝ. Για την ανἀπτυξη μιας μελλοντικά αρμονικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης χρειάζονται εξίσου η προώθηση στοχευμένων ανταλλαγών εμπειριών και δομών στους τομείς της οικονομίας και της αγοράς εργασίας καθώς και η συνεργασία σε διάφορους τομείς κοινού ενδιαφέροντος.

Παρά τους διαπιστωμένους περιορισμοὐς των επιδόσεών του, το ΕΓΙΝ μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο σημείο εκκίνησης για μια θετική εξέλιξη των διμερών σχέσεων. Λαμβάνοντας υπόψη τον μακροπρόθεσμο θετικό αντίκτυπο της διαπολιτισμικής ανταλλαγής μεταξύ ανθρώπων για τη διαχείριση των σχέσεων μεταξύ των χωρών τους, ένας θεσμός που προάγει ακριβώς αυτού του είδους ανταλλαγές μπορεί να θέσει τις βάσεις για μια μελλοντικά καλύτερη και βαθύτερη κατανόηση των εμπλεκομένων παραγόντων.

Παρατηρώντας τις δυνατότητες του ΕΓΙΝ σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, μπορεί να ειπωθεί, επίσης, ότι αυτός ο φορέας μπορεί να αναπτύξει δραστηριότητες και πέρα από τον τομέα της νεολαίας. Σύμφωνα με τους ερωτηθέντες, το ΕΓΙΝ μπορεί να λειτουργήσει ως παράδειγμα για άλλα θεσμικά ὀργανα της Κοινωνίας των Πολιτών. Ακολουθώντας την αρχή της επικουρικότητας, το ΕΓΙΝ οφείλει να δέχεται τις αιτήσεις χρηματοδότησης από γερμανικά και ελληνικά ιδρύματα και άλλους φορείς υλοποίησης προγραμμάτων για την νεολαία μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας. Έτσι, οι τελευταίοι θα μπορέσουν τελικά να υλοποιήσουν τα έργα τους στον τομέα της εκπαίδευσης και της πολιτικής για τη νεολαία. Το ΕΓΙΝ θα μπορούσε να εξελιχθεί, λοιπόν, σε σημαντική επιτυχία για την καλλιέργεια της αμοιβαίας κατανόησης και το πνεύμα συνεργασίας μεταξύ των νέων στη Γερμανία και την Ελλάδα. Κατά συνέπεια, ο θεσμός αυτός φέρνει μακροπρόθεσμα και βιώσιμα οφέλη για την εναρμόνιση των ελληνογερμανικών σχέσεων.

Η συντάκτης
Η Αριάδνη Δημάκου Μπέρτελς μεγάλωσε δίγλωσση ως κόρη μιας Γερμανίδας και ενός Έλληνα στο Μόναχο και την Αθήνα. Μετά τις πανελλήνιες εξετάσεις της – και λίγο πριν γίνει αισθητή η οικονομική κρίση στην Ελλάδα – επέστρεψε στην γενέτειρά της, το Μόναχο, όπου σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Λουδοβίκου-Μαξιμιλιανού (Ludwig-Maximilians-Universität) Επιστήμη της Επικοινωνίας και Ψυχολογία. Επηρεασμένη από τις προσωπικές της εμπειρίες στις δύο χώρες, εστίασε την ακαδημαϊκή της καριέρα στην εξέταση των ελληνογερμανικών σχέσεων. Στην πτυχιακή της ασχολήθηκε με την παρουσίαση της Γερμανίας στις ελληνικές εφημερίδες και τον τόνο των σχετικών αναφορών των δημοσιογράφων στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης και των τεταμένων πολιτικών σχέσεων μεταξύ της Γερμανίας και της Ελλάδας. Στις μεταπτυχιακές σπουδές της, η Αριάδνη προσανατολίστηκε περισσότερο προς τις διεθνείς στρατηγικἐς επικοινωνίας και τις δημόσιες σχέσεις. Στα πλαίσια της διατριβής της, την οποία υπέβαλε στο Universitat Pompeu Fabra της Βαρκελώνης τον Αύγουστο του 2015, εξέτασε τις πιθανές υποστηρικτικές δραστηριότητες του προγραμματισμένου Ελληνογερμανικoὐ Ιδρύματος Νεολαίας (ΕΓΙΝ) για την εναρμόνιση των διμερών πολιτικών σχέσεων. Από τότε παρακολουθεί με μεγάλο ενδιαφέρον τις εξελίξεις στην ίδρυση του ΕΓΙΝ.

Αριάδνη Δημάκου Μπέρτελς 

Der Artikel ist auch auf  Deutsch erschienen und hier nachzulesen.